Mozilla, wolność i h.264

Uwaga: poniższy tekst, to moja prywatna opinia, jako członka projektu Mozilla.

W tym tygodniu nastąpił ważny moment w historii rozwoju WWW. Youtube i Vimeo ogłosiły plany odejścia od technologii Flash na rzecz standardu HTML5.

Kawałek historii

Blisko rok temu, Mozilla ogłosiła wprowadzenie tagu <video/> i rozpoczęła promowanie go, jako alternatywy dla zamkniętych wtyczek.

Wiele osób wtedy krytykowało tę decyzję. Zwracano uwagę, że nikt inny tego nie wprowadza, że HTML5 to jeszcze nie jest standard, że Ogg/Theora, kodek, którego używamy, nie jest wystarczająco szybki oraz, że jest za późno, nikt nie zrezygnuje z zamkniętych wtyczek dla otwartego standardu. Ta krytyka nie była bezpodstawna. Wszystkie powyższe punkty były prawdziwe.

To, że dziś rozmawiamy o tym z tak odmiennego punktu widzenia pokazuje tylko jak szybko następują dziś zmiany w świecie standardów w porównaniu do, np. czasu jaki zajęło wprowadzanie standardu CSS2. To ogromny sukces całej społeczności skupionej wokół WWW i wierzę, że Mozilla miała w tym decydującą rolę.

Wracając do tematu, dziś mamy trzy ważne silniki obsługujące <video/> – Presto (Opera), Webkit (Safari, Chrome) i Gecko (Firefox, Camino, Seamonkey, Flock). Mamy rosnącą liczbę stron, które korzystają z tego standardu i rosnącą liczbę użytkowników, którzy korzystają z przeglądarki która je obsługuje. (W Polsce około 50% użytkowników Internetu).

Niestety, Chrome i Safari zdecydowały się wspierać wideo obsługując jedynie kodek o nazwie h.264, który jest zamknięty i trzeba za niego zapłacić. Mozilla uważa, że taki krok jest szkodliwy dla rozwoju Internetu i stoi w sprzeczności z Manifestem Mozilli i w efekcie nowe platformy Vimeo i Youtube nie mogą być wykorzystywane przez Firefoksa.

Wierzymy, że znajdziemy porozumienie, ale na razie sytuacja jest trudna. W tym poście postaram się wytłumaczyć, dlaczego Mozilla uznaje H.264 za zły kodek dla Internetu.

Kodeki

Kodek w dużym uproszczeniu (purystów proszę o przymknięcie oka) jest to mały program, który odpowiada za zakodowanie i odkodowanie danego formatu. Kiedy mówimy o “obrazkach” na komputerze, na myśl przychodzą takie formaty zakodowania jak JPEG, PNG, GIF. Kiedy mówimy o dźwięku, możemy mówić o MP3, OGG, WAV itp.

W przypadku obrazu również korzystamy z kodeków (przykładami mogą być DivX, XviD, MPEG, Theora itp.) i mają one duży wpływ na jakość technologii. Z punktu widzenia użytkownika odpowiadają przede wszystkim za:

• to jakiej jakości obraz widzimy (kodek kompresuje obraz, potencjalnie obniżając jego jakość)
• jak dużo procesora kosztuje wyświetlenie obrazu (co ma znaczący wpływ w dobie laptopów – przekłada się na zużycie baterii)
• jak wygląda proces zakodowania filmu przez autora (czy autor musi kupić specjalny program, aby go zakodować, czy może to zrobić w domu, za darmo)
• jak dużo miejsca zajmuje zakodowany film (co przekłada się na szybkość ściągania obrazu i zajęcie łącza)
• oraz co jest możliwe przy użyciu danej technologii (czy da się, na przykład wyświetlać strumień obrazu na żywo, czy trzeba to najpierw nagrać, potem zakodować a potem wyświetlać).

Te wszystkie aspekty są bardzo ważne dla popularności i jakości kodeku. Niestety sam standard <video/> nie determinuje jakiego kodeka należy użyć, a świat nie wybrał jednego, uniwersalnego. Każdy ma jakieś wady, zalety, firmy tworzące kodeki promują je (podobnie jak było z DVD+ i DVD-, albo BlueRay i HD-DVD). To zostawia wolne pole do popisu twórcom przeglądarek, którzy mogą sobie wybrać kodek i go wspierać. Na razie…

Te role się odwrócą, gdy wystarczająco dużo treści w Internecie zostanie zakodowana w danym kodeku. Wówczas nierealne stanie się oczekiwanie, że wszyscy przekodują swoje filmy na inny format, bo dana przeglądarka właśnie go obsługuje.

Gra

Zatem “gra” o to, co będzie uniwersalnie zaakceptowane już się rozpoczęła. A gra jest o dużą stawkę. Większość kodeków obłożona jest patentami i jest licencjonowana. Oznacza to, że istnieją komercyjne podmioty kontrolujące co jest wymagane, aby móc zakodować dany film. Dodatkowo, te podmioty kontrolują co jest wymagane, aby wyświetlić tak zakodowany film.

Taka kontrola to ogromna moc. Właściciel może zdecydować czy powoli Ci kodować filmy, czy każe kupić jego oprogramowanie, które może to zrobić. Z drugiej strony może sprzedawać licencje na kodek autorom przeglądarek i w ten sposób kontrolować kto może wyświetlać treści zakodowane przy użyciu należącego do niego kodeka.

Kontrolując zakodowywanie, może decydować kto może wrzucać filmy do Internetu. Kontrolując odkodowywanie, może decydować które przeglądarki będą obsługiwały filmy w Internecie. Jedyne czego potrzebują, to aby wszystkie treści były zakodowane przez ich technologię.

Uwaga. Taka kontrola, choć zazwyczaj jest zła dla użytkownika, bowiem ogranicza mu wybór, nie zawsze musi być tak szkodliwa. Skype korzysta z zamkniętego kodeka, ale nie jest to problem, bowiem cały protokół skype jest zamknięty (co jest większym problemem), zatem nikt nie tworzy alternatywnych aplikacji. Jednak kodek który obsługuje treści w Internecie jest ważny bowiem wpływa na to kto tworzy i kto odbiera treści w Internecie. To potężna broń w walce o to, czy Internet pozostanie wolny, otwarty i dostępny.

Ta gra się rozszerzy kiedy wreszcie włączy się w nią Microsoft, który prawdopodobnie będzie tak jak dotychczas próbował rozszerzyć definicję “otwartego” i “wolnego” na ich schemat myślenia – “wolny do kupienia i otwarty do przeczytania” (RAND).

Naturalną reakcją środowisk zainteresowanych rozwojem Internetu jako medium wolnego i otwartego, jest wykorzystanie otwartego standardu, który może być za darmo zaimplementowany przez każdy program do kodowania filmów i przeglądarki Internetowe. Dzięki temu żadna firma nie może decydować kto ma prawo, a kto nie, i nie kontroluje zasad na jakich się to odbywa co ograniczałoby innowacyjność wykorzystania.

Theora

Niestety kodowanie wideo to bardzo złożony proces algorytmiczny. Bardzo. Wiele firm włożyło bardzo dużo pieniędzy i pracy, aby stworzyć dobrej jakości kodeki, które kompresują wideo do małych rozmiarów zostawiając przy tym dobrą jakość i nie zmuszając procesora do zbyt wytężonej pracy przy odkodowywaniu.

W świecie wolnego oprogramowania i otwartych standardów, taki temat jest dość nowy. W efekcie nie ma zbyt dużego wyboru co do kodeków, którzych możemy użyć. W rzeczywistości istnieją dwie realne opcje. Theora albo Dirac. Oba mają swoje wady i zalety, oba są na dość wczesnym etapie rozwoju i obu trudno jest jeszcze konkurować pod względem jakości z zamkniętymi, ale prace trwają.

Mozilla, wprowadzając Theorę, zdecydowała się wesprzeć ten wolny i otwarty projekt, także finansując pracę autora projektu Thusnelda, który miał na celu przyspieszenie i poprawienie jakości Theory.

Dzięki temu, kodek, który został włączony do Firefoksa 3.5 jest znacznie szybszy, wydajniejszy i gwarantuje lepszej jakości obraz niż Theora wspierała rok wcześniej. To oczywiście nie koniec pracy i kolejne wersje Firefoksa będą implementowały nowe wersje kodeka.

Wraz z Wikimedia i Dailymotion, wprowadziliśmy też Theorę do Wikipedii i Dailymotion.

H.264

Google i Apple z kolei zdecydowały się wspierać H.264 głównie argumentując to lepszą jakością obrazu i powszechnym wykorzystaniem H.264 w takich technologiach jak Blue Ray. Mimo, że różnica w jakości jest cały czas zmniejszana, wszystko wskazuje na to, że te argumenty są słuszne i decyzje tych firm są właściwe.

Mozilla, a H.264 vs. Theora

Tutaj jednak dochodzimy do ważnego momentu. Obie firmy podejmują decyzje, kierując się interesem swoim i konsumentów. Ich decyzje muszą być zoptymalizowane kapitałowo i mieć właściwe przełożenie na dochody właścicieli tych firm, czyli akcjonariuszy.

Mozilla z kolei, jest zarządzana przez fundację non-profit i z tej pozycji, musi optymalizować decyzje pod realizację swoich celów statutowych, a to z kolei powoduje, że musi kierować się długofalowym zyskiem jaki użytkownicy będą mieli nie z Mozilli, a z Internetu.

To zaś powoduje, że H.264 jest kodekiem, którego nie możemy wdrożyć z wielu względów, wymienię kilka z nich (za Roc’iem).

• H.264 jest chroniony patentami, które są aktywnie egzekwowane przez MPEG-LA. Wydawanie aplikacji zawierającej ten kodek może skutkować pozwami do sądu.
• Czemu Mozilla nie zakupi licencji jak inni? Ponieważ to stałoby w sprzeczności z koncepcją wolności użytkownika do korzystania z programu tak jak chce, na dodatek tworzyłoby przewagę Mozilli Foundation nad innymi podmiotami chcącymi wydawać przeglądarkę opartą na kodzie Firefoksa, a to byłoby sprzeczne z ideami Mozilli. Nie zawsze taki ruch musi być tak szkodliwy, ale w tym przypadku, wierzymy, że byłby.
  Choć jest, podobno, możliwe zakupienie licencji na H.264 tak, aby nie stało to w sprzeczności z naszymi licencjami, to granie wedle litery prawa, przy jednoczesnym łamaniu jej celów dla których używamy takich licencji jest bez sensu.
• A co z wolnymi implementacjami H.264. Istnieją takie implementacje, ale MPEG-LA nadal ma pełną kontrolę nad nimi i może w każdej chwili zabronić ich używania. Trudno to nazwać wolnością.
• Ale przecież nie będzie im się chciało ścigać mało znaczących wydawców. Po pierwsze, chyba w nie powinno się zakładać tworząc projekt, że zawsze będzie się małym i nieistotnym, a po drugie opieranie się na mechaniźmie stosowanym przez takie organizacje jak RIAA o nazwie “wybiórcze przymuszanie” nie jest chyba najlepszym pomysłem.

Oczywiście są inne argumenty. Można wydawać przeglądarkę bez kodeka, ale pozwalać użytkownikowi ściągnąć go samemu. Można używać kodeka który jest już w systemie, można kombinować na wiele sposobów, ale wszystko sprowadza się do tego, że H.264 jest szkodliwy i powoduje problemy, których nie można tak po prostu obejść.

W przyszłości, wszystko wskazuje, że MPEG-LA będzie jeszcze restrykcyjniej korzystało ze swojego prawa do pobierania opłat i ograniczało w ten sposób rozwój treści wideo w Internecie. Nie jest to zgodne z naszymi celami i nie uważam, abyśmy powinni się dostosować do decyzji firm takich jak Google i Apple.

Co możemy zrobić?

Niestety niewiele. Firmy, które podjęły swoje decyzje są bardzo niezależne a kontrola Google nad Youtube i Chrome daje bardzo dużo elastyczności w decydowaniu o kolejnych krokach. (czysto teoretycznie, nic nie stoi na przeszkodzie, by Youtube wyświetlał użytkownikom Firefoksa reklamy Chrome przy próbie skorzystania z wersji HTML5)

My zaś, możemy korzystać z naszych najważniejszych aktywów. Społeczności i udziału w rynku. 30% światowego rynku, ponad 40% w Europie to są argumenty, które trudno zignorować. Wiele razy byłem pytany o nasz stosunek do udziału w rynku. Wiele razy mówiłem, że dla Mozilli udział w rynku to narzędzie gwarantujące niezależność i możliwość wpływania na największych graczy. Tym razem, przychodzi nam z tego skorzystać.

Po drugie musimy pamiętać, że wideo w sieci to nie tylko youtube. I ochrona możliwości nieograniczonego tworzenia filmów jest ważniejsza niż jeden serwis.

Po trzecie, pamiętajmy, że nadal nie wiadomo co przyniesie przyszłość. Nie możemy poddawać się wrażeniu, że ta batalia jest już zakończona. Mozilla będzie nadal wspierać i rozwijać Theorę. Będziemy nadal starali się tłumaczyć dlaczego wolne kodeki są ważne.

I będziemy uważnie obserwować i współpracować z Googlem, Operą i Applem nad znalezieniem wspólnego rozwiązania. Google zakupiło pewien czas temu firmę On2, która jest właścicielem kodeków VP6/7/8. Gdyby udało się doprowadzić do otwarcia ich źródeł, moglibyśmy znaleźć się w znacznie lepszym miejscu.

Mam nadzieję, że ten post pomaga zrozumieć złożoność zagadnienia i decyzji Mozilli. Wierzę głęboko, że w przyszłości uda się rozwiązać ten wezeł 🙂