W ostatnim czasie nabra艂a tempa dyskusja na temat IE i Windows. Przyczyn膮 by艂o wystosowanie przez Komisj臋 Europejsk膮 wst臋pnego Stanowiska Obiekcji聽 (Statement of Objection).
Poni偶szy post ma na celu sprostowanie pewnych nie艣cis艂o艣ci kt贸re pojawi艂y si臋 w polskiej blogosferze w zwi膮zku z tym wydarzeniem.
1) Gracze
Komisja nie “oskar偶y艂a” Microsoftu, a jedynie wys艂a艂a do firmy Microsoft list w kt贸rym opisa艂a swoje wst臋pne stanowisko. To jeszcze bardzo daleko do postawienia zarzut贸w.
Teza Komisji brzmi: “Z艂膮czenie przez Microsoft Internet Explorera z systemem operacyjnym Windows szkodzi konkurencji mi臋dzy przegl膮darkami internetowymi, os艂abia innowacyjno艣膰 produktu oraz redukuje wyb贸r u偶ytkownika”. (“Microsoft鈥檚 tying of Internet Explorer to the Windows operating system harms competition between web browsers, undermines product innovation and ultimately reduces consumer choice.”). Wybaczcie tak surowe t艂umaczenie, chodzi mi tylko o podstawowe brzmienie wypowiedzi.
Jak wiecie pewnie, kilka organizacji zdecydowa艂o si臋 poprze膰 stanowisko Komisji – takie firmy jak Google i Opera (kt贸ra zg艂osi艂a temat do KE w zesz艂ym roku) oraz Mozilla Foundation. Oznacza to, 偶e trzej producenci przegl膮darek internetowych konkurencyjnych wobec Microsoft Internet Explorera, trzy firmy 偶ywotnie zainteresowane rynkiem internetowym wspar艂y stanowisko KE w tej kwestii.
Nie oznacza to jednak, 偶e wszyscy zgadzamy si臋 co do natury problemu czy te偶, 偶e b臋dziemy naciska膰 na KE z jakim艣 wsp贸lnym rozwi膮zaniem. Na dzie艅 dzisiejszy w powy偶szym zagadnieniu wyst臋puje przynajmniej 5 podmiot贸w – KE, Microsoft, Opera, Google i Mozilla.
Ka偶de z tych pi臋ciu podmiot贸w reprezentuje swoje stanowisko. Nie ma stanowiska wsp贸lnego i obawiam si臋, 偶e jeszcze troche potrwa zanim (je艣li) wypracujemy je. Trudno mi wypowiada膰 si臋 w imieniu kt贸regokolwiek z podmiot贸w, mog臋 jedynie opisa膰 jak wygl膮da dyskusja wewn膮trz samego projektu Mozilla, cho膰 i to co dzieje si臋 wewn膮trz projektu jest niejednorodne.
2) Jest 藕le
Zacznijmy od tezy stawianej przez Komisj臋.
“Z艂膮czenie przez Microsoft Internet Explorera z systemem operacyjnym Windows szkodzi konkurencji mi臋dzy przegl膮darkami internetowymi, os艂abia innowacyjno艣膰 produktu oraz redukuje wyb贸r u偶ytkownika”
Wszystko co wyda偶y艂o si臋 do tej pory, to to, 偶e Opera, Google i Mozilla zgodzi艂y si臋 z powy偶sz膮 tez膮. Nic wi臋cej. To bardzo, bardzo wa偶ne, dla zrozumienia aktualnej sytuacji. Trzech graczy zgadza si臋, 偶e z艂膮czenie IE oraz Windows szkodzi rynkowi.
Dow贸d empiryczny jest taki, 偶e w efekcie tego z艂膮czenia nie istnieje dzi艣 rynek przegl膮darek, kt贸ry mogliby艣my nazwa膰 zdrowym. Istnieje jedna przegl膮darka, kt贸ra ze wszech miar powinna utrzymywa膰 oko艂o 90-95% rynku 艣wiatowego. Powodem dla kt贸rego tak nie jest, jest to, 偶e jej producent przez 6 lat zignorowa艂 wydawanie nowych wersji, a nowe wydania ra偶膮 katastrofaln膮 wydajno艣ci膮, stabilno艣ci膮 i wygod膮 u偶ytkownika. Jednocze艣nie pojawi艂 si臋 otwarty projekt, kt贸ry stworzy艂 przegl膮dark臋 i dzi臋ki pracy setek tysi臋cy wolontariuszy wypromowa艂 j膮 do takiego momentu, 偶e zdoby艂a 20% rynku 艣wiatowego.
Wiele uda艂o si臋 dzi臋ki temu odblokowa膰. Jest jasne, 偶e dzi臋ki temu, 偶e Firefox ma 20% 艂atwiej jest innym graczom – Chrome, Safari czy Opera mog膮 wzgl臋dnie 艂atwo oferowa膰 wysokie UX poniewa偶 serwisy internetowe nie mog膮 by膰 ju偶 “IE only”. Oczywi艣cie niekt贸re staj膮 si臋 “IE&Firefox only” ale to raczej dotyczy tych, kt贸re wcze艣niej by艂y “IE only” wi臋c nie pogarsza to sytuacji pozosta艂ych. Natomiast wiele innych staje si臋 zgodna ze standardami i otwarta. Ba! Stworzenie dzi艣 przegl膮darki jest po prostu 艂atwe dzi臋ki Mozilli. Bierzesz Gecko czy Firefoksa i tworzysz K-Meleona, Galeona, Epiphany, Flocka, Seamonkey… mo偶esz wzi膮艣膰 te偶 WebKit (czy istnia艂by gdyby nie Gecko? Czy by艂by otwarty?) – jest 艂atwo.
Jednak nie oznacza to, 偶e rynek jest dzi艣 normalny. Co by si臋 sta艂o gdyby Mozilla wycofa艂a si臋 z rynku przegl膮darek i skupi艂a na, np. edukacji czy komunikacji? Co by si臋 sta艂o gdyby Microsoft wypu艣ci艂 nie wspania艂膮, ale “normaln膮” przegl膮dark臋 nie odstaj膮c膮 5 lat za innymi w standardach, pr臋dko艣ci itp?
Twierdz臋, 偶e w ci膮gu 2-3 lat IE zn贸w osi膮gn臋艂oby 90-95% rynku. I osi膮gne艂oby go nawet b臋d膮c “przeci臋tnym” produktem. Czy to jest normalny rynek? Czy normalna, zdrowa konkurencja polega na tym, 偶e jeden gracz ma 95% cho膰 nie posiada 偶adnych atut贸w czy przewag nad, np. Oper膮?
Powt贸rze wi臋c, obecne z艂udzenie, jakoby rynek przegl膮darek by艂 “normalny” wynika z reakcyjnych wysi艂k贸w ogromnej spo艂eczno艣ci oraz niskiej jako艣ci produktu dominuj膮cego. I usuni臋cie jednego z tych czynnik贸w ustawicznie “normalizuj膮cych” rynek przywr贸ci艂oby absolutnie nienaturalny i niebezpieczny stan. Stan, w kt贸rym “oknem na 艣wiat” kieruje i kt贸re kontroluje jedna firma, kt贸rej interesem jest zysk akcjonariuszy.
Mozilla jest projektem organicznym. Istniejemy tak d艂ugo jak d艂ugo mamy sens istnienia i udaje nam si臋 zorganizowa膰 wewn臋trznie. Chcemy istnie膰 i mie膰 wp艂yw na Internet za 50 lat, wierzymy, 偶e b臋dziemy za te 50 lat potrzebni, ale nie wiemy czy akurat w przegl膮darkach. Nie wiemy jak za 50 lat b臋dzie wygl膮da艂 艣wiat, nie wiemy jak b臋dziemy realizowali nasz膮 misj臋, ale uwa偶amy, 偶e mamy obowi膮zek pracowa膰 nad tym, aby Internet by艂 zdrowy. Rynek przegl膮darek nie jest i diagnoza KE jest naszym zdaniem absolutnie s艂uszna.
Rynek przegl膮darek jest niezdrowy i z艂膮czenie IE z Windows jest jedn膮 z najwa偶niejszych przyczyn tego stanu”.
3) Nie znamy rozwi膮zania
Teraz, zupe艂nie czym innym jest okre艣lenie problemu, a czym innym jest znalezienie rozwi膮zania. Ludzie lubi膮 tworzy膰 skr贸ty, dziennikarze lubi膮 chwytne tytu艂y. Niestety 艣wiat nie jest prosty, a operowanie na rynku, kt贸ry staje si臋 coraz wa偶niejszym 艣rodkiem edukacji, komunikacji i prowadzenia biznesu jest niezwykle z艂o偶onym tematem w kt贸rym nie istniej膮 艂atwe rozwi膮zania.
W tym konkretnym przypadku trudno nawet o stanowisko “Mozilli” gdy偶 jako projekt jeste艣my wewn臋trznie r贸偶norodni i niejednomy艣lni. Spr贸buje wi臋c opisa膰 kilka z zagadnie艅, kt贸re wy艂aniaj膮 si臋 z dyskusji na ten temat.
a) Primum non nocere
Absolutnie nie zgadzamy si臋 z “prostymi rozwi膮zaniami” typu – “usun膮膰 IE z Windows” czy “zmusi膰 Microsoft, by do艂膮czy艂 kilka przegl膮darek i da艂 wyb贸r podczas instalacji”. To by艂oby chore. Jeste艣my przekonani, 偶e usuwanie przegl膮darki z systemu operacyjnego by艂oby kaleczeniem do艣wiadczenia korzystania z komputera przez u偶ytkownik贸w i jako takie by艂oby ruchem wymierzonym przeciwko u偶ytkownikom.
Mamy te偶 bardzo powa偶ne w膮tpliwo艣ci co do implikacji w艂膮czania przez Microsoft jakichkolwiek produkt贸w poza w艂asnymi. Wi膮za艂oby to cykle wydawnicze, tworzy艂o precedensy w zakresie bezpiecze艅stwa, praw patentowych, szkodzi艂oby wreszcie samemu u偶ytkownikowi zmuszaj膮c go do kolejnego wyboru.
b) Rz膮d nie powinien ingerowa膰 w technologie i wybory technologiczne prywatnej firmy
Nawet je艣li techniczne mo偶liwe jest, aby KE zmusi艂a Microsoft do jakiegkolwiek ruchu w zakresie oferty systemowej (jak zrobi艂a to z odtwarzaczem muzycznym), to by艂by to ruch niebezpieczny i ryzykowny. Po pierwsze sam zamys艂, jakoby rz膮d m贸g艂 jak膮艣 odg贸rn膮 dyrektyw膮 dotycz膮c膮 wybor贸w technologicznych uzdrowi膰 konkurencyjno艣膰 rynku jest bardzo w膮tpliwy, po drugie za艣 tworzy niesamowite pole do nadu偶y膰 z obydwu stron. Nie wierz臋, aby Microsoft wykona艂 ruch zgodny z liter膮 decyzji KE w spos贸b, kt贸ry b臋dzie wspiera艂 konkurencyjno艣膰 rynku. Je艣li Microsoft nie b臋dzie partnerem w tej dyskusji to raczej spodziewam si臋 “ogrywania systemu”, sztuczek i obchodzenia decyzji.
c) Czy Mozilla powinna by膰 stron膮?
Za偶alenie z艂o偶y艂a Opera, podj臋艂a je KE i wystosowa艂a list do Microsoftu. Na ile racjonalne jest w艂膮czanie si臋 Mozilli w to? Wierz臋, 偶e jest. Mozilla stawia sobie za cel realizacj臋 wizji otwartego i konkurencyjnego Internetu jako miejsca do pracy, nauki, zabawy i rozwoju. Nie mo偶emy sta膰 z boku i biernie czeka膰 na decyzje Komisji. Na dodatek, mamy prawo uznawa膰 si臋 za jednych z wi臋kszych ekspert贸w w dziedzinie przegl膮darek i rynku przegl膮darek. Problemem wewn臋trznym jest jak zapewni膰, 偶e ca艂a spo艂eczno艣膰 Mozilli ma wp艂yw na nasze stanowisko. Czy ka偶dy kto ma opini臋 na ten temat bloguje o tym? Czy ka偶dy komentuje posty Mitchell, Tristana, Marka? Czy ka偶dy bierze udzia艂 w spotkaniach Mozilli Foundation gdzie dyskutuje si臋 ten temat?
d) Czy jest ju偶 za p贸藕no?
Czy ma sens budowanie jakichkolwiek rozwi膮za艅, gdy rynek jest od co najmniej 10 lat ska偶ony tak膮 sytuacj膮 i sam, powolnie i nieudolnie pr贸buje reagowa膰?
e) Czy firma traci jakie艣 wolno艣ci lub prawa staj膮c si臋 monopolist膮?
W nawi膮zaniu do punktu b), pojawia si臋 pytanie czy Microsoft maj膮cy sw贸j system (jak Apple, Red Hat, Canonical itp.) staje si臋 kim艣 innym tylko dlatego, 偶e jest monopolist膮 na rynku przegl膮darek? Czy powinien musie膰 zachowywa膰 si臋 inaczej? Czy powinien musie膰 stosowa膰 si臋 do standard贸w (i czy standardy w贸wczas nie staj膮 si臋 przedmiotem gier politycznych – patrz ISO i OOXML), czy powinien odpowiada膰 za rynek kt贸rego jest monoopolist膮 je艣li nie widzi w tym celu biznesowego?
Czy mo偶na m贸wi膰 o “nieodpowiedzialnym liderze”, kt贸ry nie umie lub nie chce przyj膮膰 na siebie pewnego kontraktu spo艂ecznego zwi膮zanego z dominacj膮 na takim rynku i czy brak tej woli powinien wi膮za膰 si臋 z penalizacj膮? Czy zachowanie Microsoftu w zwi膮zku z przegl膮darkami w latach 2001-2007 powinno by膰 nielegalne? Czy w ten spos贸b my艣l膮c nie tworzymy paradoksu monopolu w kt贸rym dominacja na rynku wi膮偶e si臋 z obowi膮zkami szkodzenia w艂asnej pozycji?
f) Czy istnieje rozwi膮zanie?
Czy warto zmusza膰 Microsoft do stosowania standard贸w poprzez prawo a nie rynek? Czy to zadzia艂a? Co si臋 stanie gdy w prawie b臋dzie wym贸g stosowania CSS2 a wyjdzie CSS3? Co je艣li wyjdzie XHTML2.0 oraz HTML5? Kto decyduje? Co je艣li pojawi膮 sie niezgodno艣ci mi臋dzy decyzjami KE a na przyk艂ad rz膮dami azjatyckimi?
Czy mo偶na za偶膮da膰 od Microsoftu, aby nie wi膮za艂 mo偶liwo艣ci korzystania z Windows z IE (np. aby mo偶na by艂o aktualizowa膰 system bez u偶ycia IE, albo zakaza膰 mieszania u偶ycia IE w celach zwi膮zanych z systemem operacyjnym z celami przegl膮dania sieci)
Czy mo偶na za偶膮da膰 od Microsftu, aby zagwarantowa艂, 偶e w przypadku korzystania z innej przegl膮darki, wygoda i funkcjonalno艣膰 systemu nie b臋d膮 ograniczone?
Czy mo偶na zabroni膰 Microsoftowi ukrywania element贸w API wy艂膮cznie dla swojej przegl膮darki?
Czy ma sens zobowi膮zanie Microsoftu, aby prezentowa艂 inne przegl膮darki podczas instalacji systemu lub aktualizacji wersji przegl膮darki domy艣lnej?
Czy IE powinno oferowa膰 zostanie zast膮pienie domy艣lnej przegl膮darki je艣li zosta艂 zainstalowany z systemem?
Czy Microsoft powinien by膰 zobowi膮zany do zapewnienia neutralno艣ci technologicznej swoich narz臋dzi deweloperskich (tak, aby wynikowe programy dzia艂a艂y w innych przegl膮darkach?)
Czy mo偶na zobowi膮za膰 Microsoft do edukacji u偶ytkownik贸w o innych przegl膮darkach i ewentualne kary za nierealizacje przeznaczy膰 na promocj臋 wolnych standard贸w i edukacj臋 u偶ytkownik贸w?
4) Podsumowanie
Microsoft ma wszystkie atuty, by w kr贸tkim czasie odzyska膰 sw贸j monopol. Mo偶e to zrobi膰 na setki spos贸b贸w i jedn膮 z najwa偶niejszych przyczyn dla kt贸rych to si臋 nie sta艂o teraz jest brak motywacji, a nie brak mo偶liwo艣ci. Rynek w takiej sytuacji jest w nieustaj膮cym napi臋ciu i nie ma dzi艣 najmniejszych szans, aby 3-5 du偶ych graczy dzieli艂o si臋 r贸wno rynkiem i mog艂o zdrowo konkurowa膰 w d艂ugiej perspektywie.
Poruszony przez KE temat wywo艂uje dyskusje, dyskusja ta tworzy nowe pomys艂y na rozwi膮偶ania, ale jeste艣my bardzo daleko od konsensusu i jedno co wiemy to to, 偶e musimy by膰 niezwykle ostro偶ni, aby nie zepsu膰 bardziej.
Nie wiemy czy kt贸rekolwiek z tych dzia艂a艅 maj膮 sens. Nie wiemy jak mog膮 pom贸c, a jak zaszkodzi膰. Wielu z nas ma obawy przed d艂ugofalowymi destrukcyjnymi konsekwencjami kr贸tkowzrocznych dzia艂a艅 i zastanawiamy si臋, czy KE w og贸le ma mo偶liwo艣膰 zrobienia czego艣 co nie zaszkodzi rynkowi. Zgadzamy si臋, 偶e problem istnieje. Zgadzamy si臋, 偶e powinni艣my znale藕膰 rozwi膮zanie. Jakie? Czy istnieje?
Je艣li ten temat jest dla Ciebie wa偶ny, przy艂膮cz si臋 do dyskusji, w komentarzach tutaj, na blogu Mitchell, albo swoim!